کاشی سنتی؛ جادوی رنگ‌ها در میراث ایرانی

کاشی یکی از پرکاربردترین مصالح ساختمانی است که در بخش‌های مختلف استفاده می‌شود. این متریال در طرح‌ها و مدل‌های متنوع تولید می‌شود که از زیباترین آن‌ها می‌توان به کاشی سنتی اشاره کرد. کاشی‌های سنتی با رنگ‌های جادویی و طرح‌های خیره‌کننده از گذشته‌های دور، نقش مهمی در معماری ایرانی داشته‌اند و هنوز هم با وجود پیشرفت تکنولوژی و طرح‌های مدرن، جزو مصالح محبوب به‌شمار می‌روند. در ادامه با این متریال جذاب آشنا خواهید شد.

کاشی سنتی چیست؟

کاشی‌ سنتی نوعی مصالح پوششی هستند که امکان استفاده از آن‌ها در بخش‌های مختلف ساختمان وجود دارد. این نوع خاص از پوشش‌های تزئینی، با تکیه بر تکنیک‌های موجود در فرهنگ ایرانی ساخته می‌شوند. فرآیند تولید آن‌ها اغلب به صورت دستی انجام می‌گیرد و نتیجه آن، قطعاتی با نقش‌ونگارهای پیچیده و متنوع است که از گذشته‌های دور در معماری ایران، از تزئین مساجد گرفته تا حوض‌های قدیمی، کاربرد گسترده‌ای داشته‌اند. از جمله ویژگی‌های شاخص این نوع کاشی می‌توان به دوام بالا، طراحی‌های خاص و قابلیت استفاده در پروژه‌های مرمتی و بازسازی آثار تاریخی اشاره کرد، این محصول همچنین برای انواع کاشی کاری در ساختمان نیز کاربرد دارد.

انواع کاشی‌های سنتی

استفاده از انواع کاشی، به‌ویژه نوع سنتی در تزئینات معماری از دیرباز در ایران و برخی دیگر از کشورهای منطقه رایج بوده و جایگاهی ویژه در طراحی بناهای تاریخی و مذهبی داشته است. در هر منطقه و هر بنا، نوع خاصی از این کاشی‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرند. از انواع کاشی‌های سنتی که کاربرد زیادی در طراحی و ساخت بناهای مختلف دارند، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• معرق: با کنار هم قرار دادن قطعات کوچک و تراش‌خورده، طرحی واحد و پیچیده ایجاد می‌شود.
• معقلی: بر پایه نقوش هندسی استوار است و از ترکیب اشکال منظم ساخته می‌شود.
• گره‌چینی: با کنار هم چیدن کاشی‌ها به گونه‌ای منظم، نقش‌های درهم‌تنیده پدید می‌آیند.
• هفت‌رنگ یا خشتی: با استفاده از خشت‌های کوچک رنگی و لعاب‌دار، طرحی کامل روی یک کاشی ایجاد می‌شود.
• مشبک: این نوع کاشی‌ به شکل شبکه‌ای طراحی می‌شود و اغلب در بخش‌هایی مانند پنجره‌ها یا نماهای رو به بیرون کاربرد دارد.

این پنج گروه اصلی، پایه‌ شکل‌گیری بسیاری از طرح‌های چشم‌نواز در معماری ایرانی بوده‌اند. در بسیاری از بناهای تاریخی، ترکیبی از این شیوه‌ها به کار رفته تا جلوه‌ای خیره‌کننده پدید آید. علاوه بر دسته‌بندی‌های رایج، نمونه‌های دیگری هم در این هنر وجود دارد که کمتر مورد توجه عموم قرار گرفته‌اند، برای مثال کاشی مُهری که با استفاده از مهرهای حکاکی‌شده، نقش‌ها روی کاشی قالب‌گیری می‌شوند یا کاشی نره‌ای که نوعی ضخیم‌تر از طرح کاشی قدیمی ایرانی است که بیشتر در پوشش گنبدها به کار می‌رود. ترکیب این سبک‌ها، تنوع بی‌نظیری در تزئین فضاهای مختلف بنا ایجاد کرده و موجب شده این هنر همچنان در بازسازی‌ها و طراحی‌های الهام‌گرفته از معماری تاریخی جایگاه خود را حفظ کند.

کاشی‌های سنتی چه کاربردی دارند؟

کاشی‌های سنتی در گذشته عمدتا برای پوشش سطحی بخش‌هایی مانند کف و دیوارهای حمام و آشپزخانه مورد استفاده قرار می‌گرفتند. امروزه اما این عناصر تزئینی، فراتر از کاربردهای قدیمی خود رفته‌اند و جایگاهی خاص در طراحی داخلی و محوطه‌سازی پیدا کرده‌اند. از این کاشی‌ها می‌توان در بخش‌های مختلفی از دکوراسیون داخلی مانند دیوارهای داخلی و خارجی، نیمکت‌ها، شومینه‌ و حتی برای ساخت مبلمان استفاده کرد. تنوع رنگ و طرح آن‌ها باعث می‌شود که فضا حال‌وهوایی زنده و صمیمی به خود بگیرد.

این متریال برای طراحی بخش‌هایی مانند آشپزخانه هم کاربرد دارد. برای مثال اگر به دنبال فضایی ترکیبی سنتی فانتزی هستید، توصیه می‌شود بخشی از آشپزخانه‌ خود را با کاشی‌هایی که نقش زنده و رنگ‌های شاد دارند، تزئین کنید. به‌ویژه استفاده از حاشیه‌هایی با طرح‌های الهام‌گرفته از هنر یونانی، می‌تواند به فضای آشپزخانه جلوه‌ای شیک و خیره‌کننده ببخشد.

در فضای بیرونی نیز این نوع کاشی‌ها کاربرد گسترده‌ای دارند. از تزئین پله‌ها گرفته تا مسیرهای رفت‌وآمد را می‌توان با انتخاب طرح‌ها و رنگ‌های مناسب پوشش داد تا جلوه‌ای منحصر‌به‌فرد به خود بگیرند. در مجموع، استفاده از کاشی‌های دارای سنتی پرنقش‌ونگار، نه‌تنها یک انتخاب هنری محسوب می‌شود، بلکه نوعی بیان شخصیت و سلیقه در دکوراسیون به شمار می‌آید.

چرا باید کاشی‌های سنتی در معماری استفاده کرد.

دلایل مختلفی برای استفاده از کاشی‌های سنتی در معماری و طراحی ساختمان‌ها وجود دارد که برخی از مهم‌ترین آ‌ن‌ها عبارتند از:

1. امکان ساخت سفارشی: کاشی‌های سنتی را می‌توان سفارشی‌سازی کرد و برحسب سلیقه و علاقه مصرف‌کننده در طرح‌های خاص و منحصربه‌فرد ساخت.
2. متناسب با اقلیم: کاشی‌های سنتی و دست‌ساز معمولا متناسب با اقلیم و آب‌وهوای ایران طراحی و اجرا می‌شوند. در نتیجه طول عمر و دوام آن‌ها نسبت به دیگر انواع کاشی‌ها بالاتر است، همان‌طور که هنوز هم در بسیاری از آثار قدیمی می‌توان نمونه‌های آن‌ها را مشاهده کرد.
3. حمایت از محصولی با هویت ایرانی: کاشی‌های سنتی توسط هنرمندان چیره‌دست ایرانی و با متریال اولیه داخلی تولید می‌شوند. در نتیجه استفاده از این خشت‌های دستی به نوعی حمایت از هنر سفالگران و هنرمندان ایرانی نیز محسوب می‌شود.
4. ساخت فضایی منحصربه‌فرد: کاشی‌های سنتی در طیف گسترده‌ای از رنگ‌ها و طرح‌ها ساخته می‌شوند، در نتیجه استفاده از آن‌ها جلوه‌ای خاص و متفاوت به فضا می‌بخشد. با این کاشی‌ها می‌توان هویتی مستقل به هر بخش از ساختمان داد و جذابیت فضا را دوچندان کرد.
5. تناسب با معماری معاصر: انواع کاشی قدیمی و سنتی با معماری معاصر تناسب دارند اما استفاده چندانی از آن‌ها نمی‌شود. با این حال کاشی‌های سنتی، به‌عنوان محصولاتی پیش‌رو در انواع سبک‌ها از روستایی گرفته تا نئوکلاسیک و اسکاندیناوی کاربرد دارند. با به‌کارگیری این متریال در معماری می‌توان مانند کشورهای اروپایی و آمریکایی، سنت‌ها و هنر را به خانه آورد و ارزش بناها را چندین برابر کرد.

 کاشی‌ کاری سنتی؛ هنری که نباید آن را فراموش کرد

در پایان، می‌توان گفت که کاشی‌کاری سنتی ایرانی نه‌تنها جلوه‌ای بی‌نظیر از هنر و ذوق ایرانی را به نمایش می‌گذارد، بلکه پیوندی عمیق میان تاریخ، فرهنگ و زیبایی‌شناسی در معماری ایجاد می‌کند. این هنر دیرینه، با طرح‌ها و رنگ‌های متنوع خود، توانسته جایگاه ویژه‌ای در قلب طراحی‌های سنتی و حتی فضاهای مدرن امروزی پیدا کند. با استفاده از کاشی‌های سنتی در معماری، می‌توان فضایی جذاب و در عین حال متفاوت به بخش‌های مختلف ساختمان بخشید. این کار ادای دینی به گذشتگان و حفظ میراث ارزشمندی است که در کمتر جایی می‌توان شبیه آن را پیدا کرد.

هیربدنگاره با تجربه تقریبا 70 ساله خود و داشتن بهترین نمونه کار ها و کارنامه کاری درخشان ، بهترین پروژه ها و محصولات را برای مشتریان خود به ارمغان می آورد. در هیربدنگاره شما می توانید با مشاوره رایگان هم خرید مطمئنی داشته باشید و هم بتوانید با توضیحات دقیق پروژه خود را به بهترین نحو پیش ببرید.