اصول و روش‌های تخریب جزئی و کلی ساختمان چیست؟

همونطور که مرگ و تولد، لازم و ملزوم هم هستن، تخریب و ساخت نیز گریزناپذیرن. اما تخریب چه معنایی داره؟ اشکال مختلفی از تخریب وجود داره؛ تخریب جزئی یا کلی. معمولا در بازسازی تخریب جزئی صورت می‌گیره؛ مثلا برای تعمیرات، تعویض تاسیسات یا حتی بعضی از دیوارهای داخلی برای بازشدن فضا اما تخریب کلی معمولا منجر به بازسازی میشه؛ یعنی یک بنای قدیمی و اغلب فرسوده به کلی تخریب میشه و بنای جدیدی روی اون ساخته میشه.

پس در اغلب موارد، تخریب یکی از اولین اقدامات بازسازی ساختمان محسوب میشه.

اینکه چه زمانی شما می‌تونید تخریب جزئی داشته باشین و چه زمانی باید تخریب کلی انجام بدین، در ادامه توضیح داده میشه. هم‌چنین اصولی که باید برای تخریب مورد توجه قرار بگیره، چون این کار مستقیما با جان و مال افراد در ارتباطه. به روش‌ها و مراحل هم اشاره‌ای خواهیم داشت.

منظور از تخریب خانه چیست؟

هر اقدامی که باعث بشه مصالح یا قطعاتی از ساختمان حذف و یا بازسازی و نوسازی، تعمیر و مرمت بشن، زیر مجموعه تخریب قرار می‌گیره. همونطور که در بالا گفتیم تخریب‌های جزئی برای بازسازی و کلی مخصوص نوسازی است. تشخیص اینکه چه زمانی باید تخریب جزئی یا کلی صورت بگیره به چند عامل بستگی داره:

• فرسودگی ساختمان در چه حده؟ آیا امکان بازسازی داره؟ آیا بازسازی اون صرفه و ایمنی داره؟
• از لحاظ هزینه‌ها، بهتره بازسازی انجام بشه یا نوسازی؟
• منطقه‌ای که ساختمان در اون واقع شده، اجازه نوسازی داره؟

گاها پیش میاد که ساختمان به حدی فرسوده است که انجام بازسازی استحکام کافی رو تامین نمی‌کنه یا هزینه‌های تامین اونقدر بالاست که ترجیح به نوسازی یا تعویض ساختمان هست. پس شناخت فضا و سازه قبل از انجام تخریب اهمیت زیادی داره. از اونجایی که تخریب و نوسازی به مجوز احتیاج داره، پس باید قبل اقدام به تخریب تحقیق کنید که در منطقه امکان نوسازی وجود داره یا نه و به شما مجوز تعلق می‌گیره یا نه. اگر هم هدف بازسازی باشه، تخریب می‌تونه از کندن چند تا کاشی تا جابه‌جایی دیوارها رو شامل بشه.

تخریب کلی چیست؟

تخریب کلی معمولا برای ساختمان‌های کلنگی انجام میشه و به جای اون‌ها ساختمان‌های جدید ساخته میشن. در ایران معمولا ساختمانی با عمر 20 سال به بالا تقریبا کلنگی محسوب میشه اما در کشورهای دیگه حتی ساختمان‌های 80 ساله رو هم بازسازی و مجددا استفاده می‌کنن. در هر صورت اگر فرسودگی ساختمان در حدی باشه که استفاده از اون ناایمن، سخت و هزینه بازسازی به‌صرفه نباشه، اون رو تخریب می‌کنن. معمولا ارزش این ساختمان‌ها بسیار بیشتر از ساختمان‌های غیرکلنگی هست.

تخریب جزئی چیست؟

تخریب جزئی که بیشتر در بازسازی انجام میشه می‌تونه ابعاد متفاوتی داشته باشه؛ کندن کف و دیوار برای لوله‌کشی و تاسیسات، تعویض کاشی و سرامیک و … و یا بازکردن فضا. چون معمولا در نقشه‌های قدیمی اکثر خانه‌ها از اتاق‌های متعدد ساخته می‌شدن و فضاها اکثرا محصور و بسته بودن، طراحی داخلی امروزه مایل هست که فضاهایی با نقشه باز و آزاد داشته باشه، برای همین میشه دیوارها رو برداشت یا جابه‌جا کرد. البته این موضوع به تخصص نیاز داره، چرا؟

در هر ساختمان دو نوع دیوار وجود داره؛ باربر و غیرباربر. دیوارهای باربر وزن سقف و طبقات رو تحمل می‌کنه و اون رو به پی منتقل می‌کنه، پس تخریب اون‌ها می‌تونه منجر به فروپاشی ساختمان بشه. تمامی دیوارهای خارجی بنا و بعضی از دیوارهای داخلی باربر هستن. پس اگر قراره دیوار باربری رو تخریب کنین، اول باید با کمک محاسبات سازه‌ای و فرد متخصص برای این دیوارها پشتیبان بسازید؛ تیرهای افقی و ستون عمودی. تخریب دیوارهای غیرباربر دردسر کمتری داره چون نقش مهمی در سازه ندارن. میشه به راحتی ظرف یکی دو ساعت با پتک و … اون‌ها رو تخریب کرد اما نکته‌ای که وجود داره باید قبل تخریب دیوارها و قسمت‌های مدنظرتون رو مشخص کنید تا از تخریب اضافی جلوگیری بشه. این هم یادتون باشه که معمولا سیم‌کشی‌ها و لوله‌کشی‌هایی در این دیوارها وجود داشته باشه و نباید موقع تخریب آسیب ببینن.

روش‌های تخریب ساختمان چیست؟

تخریب رو میشه به روش‌های مختلفی انجام داد که به شرایط محیطی سازه و ساختمان‌های اطراف، سیستم سازه‌ای، تجهیزات قابل دسترس و بودجه و مهم‌تر از هر چیز نظر متخصص بستگی داره؛ موارد زیر از جمله مهمترین روش های تخریب ساختمان است:

1. تخریب دستی،
2. تخریب با استفاده از ماشین‌آلات،
3. تخریب انفجاری،
4. تخریب با خردکننده بازوبلند هیدرولیکی،
5. تخریب با مواد غیرانفجاری،
6. تخریب با اره و گوی.

در ادامه در مورد مهمترین روش های تخریب بیشتر توضیح میدیم.

تخریب دستی:

با کمک نیروی کار ماهر و با تجربه در نهایت دقت انجام میشه که معمولا هزینه کمتری رو داره و مواد قابل استفاده مجدد بیشتری رو هم برامون باقی می‌ذاره. اثرات زیست‌محیطی کمتری داره اما مسلما سرعت کار پایین‌تره. برای تخریب دستی باید از بالاترین طبقه شروع کرد؛ اول کف‌ها، بعد تیرهای فرعی، تیرهای اصلی، ستون‌ها و دیوارهای برشی و نهایتا فونداسیون.

تخریب ماشینی:

بیشتر مربوط به ساختمان‌های میان‌مرتبه و بلندمرتبه هست. ماشین بازو کوتاه رو با ایستگاه به بالاترین طبقه منتقل می‌کنن، البته اول توان کف رو برای نگهداشتن این ماشین‌ها باید کنترل کرد و عملیات تخریب انجام میشه.

تخریب با ماشین بازوبلند:

مثل روش قبل البته به دلیل بازوی بلند ماشین هیدرولیکی کار تخریب از بیرون سازه انجام میشه، در نتیجه سرعت بیشتر و هزینه کمتری داره چون نیاز به استحکام بخشی نیست. بیشتر از این روش برای ساختمان‌های ناایمن و مخروبه استفاده می‌کنن.

گوی تخریب:

از قدیمی‌ترین روش‌هایی که تقریبا امروزه کاربرد نداره و با استفاده از یک گوی فولادی متصل به بازو به ساختمان ضربه می‌زنن.

تخریب انفجاری:

روشی کاملا تخصصی که باید با محاسبات، برنامه‌ریزی و دانش و تجربه خیلی دقیقی انجام بشه. چون روی محیط اطراف هم تاثیر میذاره باید بررسی‌هایی از محیط صورت بگیره. آثار بعد تخریب این روش ممکنه تا چند ماه نیاز به پاکسازی داشته باشه و آلودگی صوتی‌ش هم زیاده.

اصول اصلیِ تخریب چیست؟

وقتی مجوز تخریب صادر بشه و طبق نظر متخصص روش اجرایی مشخص بشه، باید قبل از شروع تخریب چندین اصل رو حتما رعایت کرد:

• برق ساختمان قطع و کنتور منتقل بشه
• انشعابات گاز ساختمان قطع بشه
• قطع آب ساختمان
• باز کردن تمامی تجهیزات و شیرآلات
• ایجاد حریم اطراف ساختمان مطابق ضوابط شهرداری
  
• جداکردن شیشه‌ها، بازشوها و چارچوب‌ها
• توجه به نوع اسکلت‌بندی و جداکردن مصالح مختلف اون‌ها
• بارگیری و حمل صحیح نخاله‌های ساختمانی
• پرکردن چاه‌های فرسوده با آهک
• بیمه ساختمان قبل تخریب و عقد قرارداد مستند و قانونی با پیمانکار
• استفاده از نیروی کار ماهر و باتجربه با گواهینامه‌های فنی و رسمی

مراحل تخریب در ساختمان به چه صورت هست؟

مراحل تخریب به نوع روشی که انتخاب میشه بستگی داره اما معمولا چیزی که مرسوم هست، به این صورته و بیشتر در تخریب دستی رواج داره که در بازسازی هم کاربرد داره:

1. آماده کردن سایت: یعنی تاسیسات قطع میشن و برای کار ابزار روشنایی موقت نصب میشه.
2. برداشتن اجزای غیرساختاری: سقف کاذب، پنجره، در، آسانسور، تاسیسات بهداشتی، تهویه مطبوع و سیم‌های برق باید برداشته بشن.
   
3. تخریب دیوارهای پیرامونی و بالکن: دیوارهای خارجی و بالکن قبل از هر چیزی تخریب میشن.
4. تخریب دیوارهای داخلی: از راحت‌ترین مراحل تخریب، برداشتن دیوارهای داخلی هست.
5. تخریب سقف: با پتک، پیکور معمولا کفسازی رو تخریب می‌کنن.
   
6. بارگیری ضایعات: بهتره در تخریب تا حد ممکن مصالحی رو که قابل استفاده هستن، بدون آسیب باقی بذاریم. پس این‌ها رو از نخاله‌ها جدا می‌کنیم و به طور صحیح بارگیری و به محل امن منتقل میشن. نخاله‌های ساختمانی هم نباید در سطل‌های زباله شهری ریخته بشن، باید اون‌ها رو با کامیون به محل نخاله‌های ساختمانی انتقال بدین.

در نهایت احتمالا همگی در موقعیتی قرار گرفتیم که ساختمان‌های همسایه ما تخریب و بازسازی یا ساخت و ساز مجدد داشته باشن و می‌دونیم که سر و صدا، آلودگی محیطی، گرد و خاک، ناایمن کردن پیاده‌رو و خیابان چقدر آزاردهنده است. پس اگر خودمون قراره عملیات تخریبی رو داشته باشیم، بهتره به تمامی این موارد حتما فکر کنیم تا افراد در اطراف ما کمتر اذیت بشن.